This entry is only available in Polish. For the sake of viewer convenience, the content is shown below in the alternative language. You may click the link to switch the active language.

W 1903 roku otwarto w budynku Biblioteki Polskiej w Paryżu pierwsze na świecie muzeum poświęcone Adamowi Mickiewiczowi (1798–1855). Najważniejszy poeta polskiego romantyzmu był postacią symboliczną i rozpoznawalną, jednym z najistotniejszych – obok Tadeusza Kościuszki i Józefa Poniatowskiego – bohaterów narodowych. Pierwszą próbą muzealnego upamiętnienia pisarza była sala Mickiewicza (sąsiadująca z salą Kościuszki i salą Kopernika) w Muzeum Polskim w szwajcarskim Rapperswilu. Natomiast powstanie muzeum poświęconego wyłącznie postaci wieszcza zainicjował syn poety, Władysław Mickiewicz (1838–1926), który od 1899 roku pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Polskiej w Paryżu.

Otwarcie muzeum zbiegło się w czasie z inauguracją Domu Victora Hugo (Maison de Victor Hugo) w Paryżu, uznawanego za pierwsze francuskie muzeum poświęcone literatowi. Zarówno muzeum polskiego poety, jak i muzeum francuskiego powieściopisarza wpisały się we wzrastający po 1881 roku w Europie entuzjazm dla tworzenia muzeów literackich.

Pierwsze tego typu muzea otwarto w 1847 roku: dom Szekspira w Anglii i dom Friedricha Schillera w Niemczech. Ok. 1900 roku istniały także dom Dantego we Florencji, Cervantesa w Madrycie, Roberta Burnsa w Alloway w Szkocji, domy Goethego we Frankfurcie i Weimarze. Co najmniej od XVIII wieku istniała w Europie tradycja pielgrzymowania do grobów i miejsc narodzin sławnych pisarzy, rozpowszechniona dodatkowo w XIX stuleciu za sprawą popularnych przewodników turystycznych. Miejsc tych jednak nie chroniono w żaden sposób przed zniszczeniem i dopiero na skutek inicjatyw prywatnych, zazwyczaj lokalnych działaczy i sympatyków twórczości znanych pisarzy, ich domostwa udawało się zamienić w muzea.

Z lokalnych atrakcji turystycznych muzea takie w ciągu XIX wieku urastały do rangi narodowych i międzynarodowych pomników, wzbudzających różnorodne emocje. Phineas Taylor Barnum, Amerykanin, który kupił w 1846 roku popadający w ruinę dom, w którym urodził się Szekspir, zamierzał przenieść cały budynek do USA, co spotkało się z gorącymi protestami Anglików. Z  kolei główny argument pomysłodawców domu Victora Hugo w Paryżu był prestiżowy i odwoływał się do rywalizacji między europejskimi mocarstwami także na arenie kulturalnej – wskazywali oni bowiem, że Anglicy mają już muzeum Szekspira, a Niemcy muzeum Schillera.

Bardzo ważnym elementem muzeów pisarzy było udostępnienie przedmiotów osobistych literatów. Pełniły one niemal funkcję relikwii i tak były traktowane przez zwiedzających. Obowiązkowym elementem ekspozycji było biurko pisarza, które miało walor symboliczny jako sprzęt, przy którym powstały najważniejsze dzieła. Do emocji widzów odwoływały się również maski pośmiertne i włosy pisarzy czy przedmioty, z którymi wiązały się szczególne anegdoty z życia twórców. Pomysłodawcy domu Victora Hugo w Paryżu zamierzali w jego wnętrzu wiernie zrekonstruować pokój, w którym zmarł pisarz.

Podobnie jak paryski dom Victora Hugo, Muzeum Adama Mickiewicza w Bibliotece Polskiej w Paryżu było ekspozycją aranżowaną, a nie oryginalnie wyposażonym mieszkaniem mistrza. Obie instytucje łączyły funkcje archiwum i muzeum pamiątek po pisarzach.

W Muzeum Adama Mickiewicza znalazło się ponad tysiąc rękopisów, dwa i pół tysiąca druków dotyczących poety, 11 tysięcy różnojęzycznych wydań jego dzieł oraz ok. 18 tysięcy wycinków prasowych poświęconych pisarzowi. Pamiątki te należały przede wszystkim do jego syna Władysława, który oprócz odziedziczonych pamiątek, przez kilkadziesiąt lat kolekcjonował wszelkie materiały związane z ojcem. Pierwotnie Władysław zamierzał przewieźć je do Krakowa i tam powołać instytucję upamiętniającą dorobek sławnego poety. Złożone ostatecznie w muzeum przy Bibliotece Polskiej w Paryżu przedmioty stanowiły bogate archiwum na temat pisarza i dość szybko znalazły zainteresowanie badaczy jego twórczości. Ponadto w zbiorach znajdowały się liczne portrety pisarza, obrazy jego własności, miniatury jego bliskich, listy przyjaciół, pamiątki z uroczystości i obchodów różnych jubileuszy pisarza oraz kilka jego mebli.

W ekspozycji muzeum starano się przybliżyć zwiedzającym atmosferę miejsca pracy poety. Wokół biurka Mickiewicza, przy którym napisał „Pana Tadeusza”, zaaranżowano niewielką ekspozycję osobistych przedmiotów – ulubiony widok Wilna, upominki od najbliższych. Krzesło z salonu mieszkania Mickiewiczów miało wypełnić brak oryginalnego krzesła z gabinetu pisarza.

Ekspozycja muzeum zajmowała klatkę schodową w budynku Biblioteki (gdzie rozwieszono portrety osobistości z epoki, zaprzyjaźnionych z Mickiewiczem) oraz obszerną salę. Szczególne miejsce zajmowała prezentacja w głębi pomieszczenia. Znajdował się tam powiększona reprodukcja dagerotypowego portretu Adama Mickiewicza. Był to bardzo znany i rozpropagowany wizerunek poety, powtarzany wielokrotnie przez różnych artystów w różnych technikach. Pod portretem w gablocie prezentowano złożoną na poduszce maskę pośmiertną pisarza, przywiezioną z Konstantynopola, gdzie Mickiewicz zmarł. Do poduszki przymocowano krzyż i monetę rosyjską, znalezione w trumnie pisarza. Prezentacja ta, złożona z przedmiotów bliskich pisarzowi w ostatnich chwilach życia i tuż po śmierci miała charakter ekspozycji relikwii, silnie oddziałujących na zwiedzających muzeum.

W paryskim muzeum, w odróżnieniu od później powstałych instytucji bezpośrednio związanych z Mickiewiczem (jak choćby otwarte w 1911 roku muzeum w jego wileńskim domu), w przestrzeni, w której pisarz nie mieszkał i z którą nie był w żaden sposób związany, stworzono ekspozycję odwołującą się do wszystkich znanych z innych muzeów literackich technik prezentacji życia prywatnego pisarza-geniusza. Muzeum to odegrało również ważną rolę w ugruntowaniu pozycji Mickiewicza jako jednego z najsławniejszych Polaków w XIX wieku.