Badania jaskini w Kopie Magury w Tatrach na początku XX wieku

This entry is only available in Polish. For the sake of viewer convenience, the content is shown below in the alternative language. You may click the link to switch the active language.

Jaskinia w Kopie Magury w XIX wieku penetrowana była przez regionalistów i badaczy amatorów, takich jak m.in. popularyzator Tatr i Zakopanego Walery Eljasz Radzikowski, czy malarz i taternik Mariusz Zaruski. Na początku XX wieku Towarzystwo Tatrzańskie zwróciło się do Akademii Umiejętności w Krakowie z prośbą o sfinansowanie w jaskini badań archeologicznych. Zarząd Towarzystwa Tatrzańskiego chciał, by pod auspicjami krakowskiej Akademii przeprowadził je Mariusz Zaruski, będący członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego. Zaruski nie był jednak archeologiem, więc z polecenia Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności badaniami zajął się profesor archeologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, Włodzimierz Demetrykiewicz.

Celem badań było poszukiwanie w jaskini śladów pobytu człowieka prehistorycznego. Po przybyciu do Zakopanego, z powodu niesprzyjającej pogody Demetrykiewicz nie rozpoczął jednak wykopalisk. Zajął się natomiast studiowaniem materiałów przechowywanych w Muzeum Tatrzańskim, pochodzących z wcześniejszych badań Walerego Eljasza Radzikowskiego oraz Mariusza Zaruskiego. Demetrykiewicz oceniał, że materiały zebrane przez Zaruskiego nie przedstawiały wartości archeologicznej. W jego opinii większą wartość naukową, jednak przede wszystkim dla paleontologów, przedstawiał zbiór zwierzęcych szczątków kostnych, wydobytych w 1902 roku z namuliska głównej komory jaskini przez Radzikowskiego. Widoczne na niektórych kościach wygładzenia uważał za efekt oddziaływania sił przyrody. Wątpił, by jaskinia była zamieszkana przez człowieka w czasach prehistorycznych, tym bardziej, że nie natrafiono w niej ani na ślady ognisk, ani na zabytki archeologiczne. Zastrzegał jednak, że dla uzyskania całkowitej pewności konieczne było jeszcze przebadanie namuliska i nasypu przy wejściu do jaskini. Wykopaliska w jaskini przeprowadził latem 1909 roku. W pracach pomagali mu geolog – Wiktor Kuźniar oraz paleozoolog, Eugeniusz Kiernik. W czasie badań stwierdzili, że namulisko i znajdujące się w nim szczątki zwierzęce pochodziły z „epoki lodowcowej”, a liczne wygładzone kamienie oraz kości głównie niedźwiedzia jaskiniowego, zapełniały dno jaskini do głębokości 1,5 metra. Demetrykiewicz przypuszczał, że zostały one naniesione wraz z płynącą z wyższych części jaskini wodą, która przyczyniła się do wygładzenia ich powierzchni. W jaskini nie stwierdził śladów obecności człowieka prehistorycznego, a pozostałości ognisk, na które natrafił, uważał za relikty z czasów rozbójnictwa w Tatrach. Był jednak przekonany, że jaskinia w Kopie Magury powinna stać się przedmiotem naukowego zainteresowania ze strony geologów i paleontologów. Na posiedzeniu Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności wnioskował, aby zachęcić członków Komisji Fizjograficznej do przeprowadzenia w niej badań przyrodniczych. Wniosek ten Komisja przyjęła jednogłośnie. Sprawozdanie z badań Demetrykiewicza nie zostało w całości opublikowane. Przechowywane jest ono w archiwum Muzeum Archeologicznego w Krakowie.

Do badań w Jaskini powrócono w latach 30. XX wieku. W 1936 roku przeprowadził je tam profesor gimnazjalny, a zarazem archeolog amator, badacz paleolitu, Albin Jura. W czerwcu tego roku zorganizował z uczniami wycieczkę szkolną w Tatry. W jej trakcie wybrali się oni do jaskini w Kopie Magury, gdzie w czasie wstępnego rozpoznania natrafili na wiele porozrzucanych kości zwierząt. Miesiąc później Albin Jura wraz z żoną i dwoma uczniami raz jeszcze udali się do jaskini i zebrali z powierzchni znaleziska. Zostały one przywiezione do Krakowa. Zainteresowały one zwłaszcza profesora archeologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, Tadeusza Sulimirskiego. Pozyskał on fundusze na dalsze badania i w lipcu 1937 roku kontynuował badania. Towarzyszyli mu: Albin Jura, a także m.in. archeolodzy – Rudolf Jamka, Adolf Nasz, Jan Bartys. W czasie wykopalisk w 1937 roku założono dwa wykopy – jeden w głębi jaskini (w Komorze pod Progiem), a drugi u jej wejścia (u wylotu Wielkiej Komory). W pierwszym wykopie, sięgającym niemal czterech metrów głębokości, natrafiono na liczne kości niedźwiedzia jaskiniowego, hieny jaskiniowej i lwa jaskiniowego, a także – jak sądził Jura – na kamienne narzędzia. W drugim wykopie wyeksplorowano osiem warstw, ale nie odnotowano żadnych obiektów. Wyniki prac zostały opublikowane przez Albina Jurę w 1955 roku w artykule „Grota Magury w Tatrach (1460 m), najwyżej w Polsce położona siedziba człowieka epoki lodowej” w czasopiśmie Światowit. Większość badaczy nie zgadzała się z przekonaniem Jury o odkryciu w jaskini narzędzi wykonanych przez człowieka. Do badań w Jaskini pod Kopą Magury Albin Jura powrócił jeszcze po II wojnie światowej.